Immunitet – nowe prawo nadal pozwoli posłom odrzucać mandaty

Projekt nowej ustawy zakłada, że poseł lub senator będzie mógł już przyjąć mandat za wykroczenie na drodze. Ale wcale nie będzie musiał. Sędziowie zostaną pod pełną ochroną. Co zatem właściwie zmieni nowelizacja prawa?

Sprawą immunitetów w kontekście wykroczeń drogowych Sejm zajmuje się już co najmniej od 2013 r. A o potrzebie zmian mówiono już od 2010 r.

Przy pomysłach PO na zaostrzanie kar wobec kierowców łamiących prawo znów głośno zrobiło się o sprawie immunitetów. W parlamencie trwa dyskusja na ten temat. Sprawdziliśmy więc, co zakłada przygotowywana od dawna nowelizacja, której pierwsze czytanie w Sejmie ma odbyć się w kwietniu

Przymusowa ochrona poselska

Gdy dziś policja zatrzyma np. posła za wykroczenie na drodze nie może on zgodnie z prawem przyjąć odpowiedzialności i mandatu. Zamiast tego do marszałka Sejmu trafia zgłoszenie o popełnieniu wykroczenia przez parlamentarzystę. By winny mógł zostać ukarany, Sejm musi uchylić mu immunitet formalny (uchylenie dotyczy konkretnej sprawy – oznacza to, że poseł traci „ochronę” jedynie w zakresie koniecznym do jej wyjaśnienia i ukarania go za konkretny czyn). Część posłów i senatorów wskazuje, iż tego typu rozwiązania są niefunkcjonalne i w zasadzie bezcelowe. Trudno się z tym nie zgodzić biorąc pod uwagę, że drobne wykroczenie na drodze uruchamia tak złożoną i długotrwałą procedurę. Z takim poglądem zgadzają się też konstytucjonaliści.

Czasem posłowie obchodzą formalny tryb – nie przyznają się policji legitymacją i przyjmują mandat. Ale trudno mówić, by było to zgodne z obowiązującym prawem.

Prokurator punktów nie dostaje

Nieco inaczej wygląda sprawa z immunitetem prokuratorskim. Zgodnie z art. 54a ustawy o prokuraturze, prokuratorzy za wykroczenia na drogach ponoszą odpowiedzialność jedynie dyscyplinarną, przed sądami dyscyplinarnymi (immunitet materialny).
Prokurator jednak może być ukarany tylko karami przewidzianymi w ustawie o prokuraturze. Prawdopodobnie w związku z tym, za wykroczenia drogowe nie otrzymuje punktów karnych.

W przypadku prokuratorów poselski sposób na obejście prawa jest dużo bardziej ryzykowny. Nieoficjalnie przyznają bowiem, że nie pokazanie legitymacji policjantom jest przed sądem dyscyplinarnym traktowane jako poważniejsze wykroczenie niż to, za które powinni dostać mandat.

Zmiana z furtką

Poselski projekt zmian w tej sprawie, który trafił do marszałka Sejmu na początku 2014 r. został przygotowany jeszcze w roku 2013 r. (tu można pobrać projekt). Co zakłada?

Zgodnie z nowym prawem poseł, senator, prezes GIODO, prezes IPN oraz Rzecznik Praw Dziecka oraz prokurator będą mogli przyjmować mandaty karne za wykroczenia na drogach. I nie będzie już obowiązku uruchamiania całej procedury uchylania immunitetu.
Ale nie zniknie furtka, dzięki której wciąż będą mogli unikać odpowiedzialności. Bowiem te osoby nadal będą mogły odmówić przyjęcia mandatu i wówczas będzie je można ukarać tylko po uchyleniu chroniącego ich immunitetu.

Nowelizacja nie zmieni sytuacji sędziów. Nie będą oni mogli przyjmować mandatów za wykroczenia na drodze. Zmiany nie obejmą również Rzecznika Praw Obywatelskich (choć obejmą RPD) oraz prezesa Najwyższej Izby Kontroli. Choć prezes NIK w rozmowie z naszym portalem ujawnił, że złożył wniosek o zniesienie immunitetu na drodze dla osób pełniących tę funkcję.

Łukasz Hećman
autor jest prawnikiem w Kancelarii prawnej WSS