Robert Kaliňák o tym, dlaczego na Słowacji zaczęło ginąć mniej ludzi na drogach

Pieszy musi nosić odblaski nawet w mieście, ustępować tramwajom, a policyjne patrole kontrolują prędkość 18 tys. godzin w roku – Robert Kaliňák, minister spraw wewnętrznych Słowacji o tym, jak temu krajowi udało się najbardziej w UE zmniejszyć liczbę ofiar na drogach (PIN Award 2014)

W 2009 r. limit prędkości w miastach został obniżony do 50 km/h z jednoczesnym wprowadzeniem obowiązku dla pieszych dotyczącym noszenia odblaskowych elementów poza obszarami zabudowanymi w warunkach ograniczonej widoczności. Ten przepis został zaostrzony w styczniu 2014 r. i dotyczy on teraz również pieszych na terenie miast – mówi Robert Kaliňák, minister spraw wewnętrznych Słowacji. Fot. Pavol Freso/CC-BY-2.0

W 2005 r. Słowacja przyjęła pierwszy wieloletni plan poprawy bezpieczeństwa na drogach. Do 2008 r. liczba ofiar na drogach oscylowała wokół 600 rocznie. Od 2008 r. do 2009 r., gdyt Słowacja osiągnęła największy procentowy spadek w porównaniu z wszystkimi krajami od 2001 r., wprowadzone zmiany w kraju zaczęły przynosić efekty.  Jakie zmiany zostały wdrożone i przyczyniły się do sukcesu?
Robert Kaliňák: Zasadniczy przełom nastąpił w 2009 r., wraz z pojawieniem się nowego pakietu środków. Przyjęto nowe przepisy ruchu drogowego. Ograniczenie prędkości w miastach zmieniono z 60 na 50 kilometrów na godzinę. Nowe zasady przyjęto z myślą o zwiększeniu bezpieczeństwa niezmotoryzowanych uczestników ruchu drogowego, wprowadzając dla rowerzystów i pieszych obowiązek noszenia odblaskowych elementów, gdy widoczność jest ograniczona. Nowe zasady skoncentrowane zostały też na zapobieganiu kolizji pieszych z tramwajami. Jest też obowiązek jazdy w kasku dla rowerzystów jadących poza terenami zabudowanymi, a dla rowerzystów poniżej 15. roku życia, również w miastach.
Kolejnym krokiem było podniesienie sankcji  za poważne naruszenia przepisów ruchu drogowego. Na przykład jazda pod wpływem alkoholu (z ponad 1 g / l alkoholu we krwi) jest przestępstwem. Jest nim też odmowa poddaniu się badaniu  w celu ustalenia spożycia alkoholu (lub innej substancji uzależniającej). W przypadku powtarzających się wykroczeń dotyczących jazdy po pijanemu prawo umożliwia zakazanie prowadzenia pojazdów na zawsze. Równolegle zwiększono egzekwowanie przepisów.
W 2009 r. powstał specjalny krajowy policyjny departament ruchu drogowego, który skupia się na wykrywaniu poważnych naruszeń prawa. Liczba policjantów ruchu drogowego wzrosła o 12 proc. od czasu utworzenia departamentu, a ich wyposażenie zostało zmodernizowane. Czas spędzony przez policję drogową na egzekwowaniu ograniczeń prędkości wzrósł z 90 tys. godzin rocznie w roku 2010 do 180 tys. godzin rocznie w 2013 r. Słowacja dołączyła w 2008 r. do TISPOL (międzynarodowe stowarzyszenie zrzeszające policje ruchu drogowego – red.), co przyniosło nam możliwość korzystania z najlepszych praktyk i doświadczeń innych krajów w podnoszeniu bezpieczeństwa ruchu drogowego.
Przenieśliśmy też odpowiedzialność z kierowcy na właściciela pojazdu, co pozwala na szybsze nakładanie grzywien za zarejestrowane przekroczenia prędkości.
I w końcu nasz system sankcji jest połączony z systemem rehabilitacji, w którym są kursy doskonalenia jazdy, testy umiejętności związanych ze zdrowiem, badania psychiatryczne wykrywające uzależnienie od alkoholu, narkotyków i leków – a w przypadkach, gdy testy psychiatryczne nie wykazują żadnych uzależnień kierowców przyłapanych na jeździe pod wpływem – również poradnictwo psychologiczne.

Wysoki odsetek wśród umierających na drogach to piesi. Jakie macie działania, lub jakie planujecie wprowadzić, by zmniejszyć liczbę ofiar wypadków wśród pieszych?
W 2009 r. limit prędkości w miastach został obniżony do 50 km/h z jednoczesnym wprowadzeniem obowiązku dla pieszych dotyczącym noszenia odblaskowych elementów poza obszarami zabudowanymi w warunkach ograniczonej widoczności. Ten przepis został zaostrzony w styczniu 2014 r. i dotyczy on teraz również pieszych na terenie miast.
Ze względu na dużą liczbę kolizji tramwajów z pieszymi wprowadziliśmy w 2011 r. dla pieszych obowiązek ustępowania tramwajom na przejściach dla pieszych, o ile na tych przejściach nie reguluje tego sygnalizacja świetlna.
Przy każdych zmianach przepisów Ministerstwo Spraw Wewnętrznych komunikuje zmiany za pomocą wszystkich dostępnych środków. Na przykład w momencie wprowadzenia reguły ustępowania pierwszeństwa tramwajom przez pieszych, w tramwajach rozdawane były ulotki, a na przystankach komunikacji wyposażonych w systemy audio emitowane były specjalne komunikaty.
Policja, która jest obecna w szkołach i przedszkolach dostarcza wiadomości z zakresu bezpieczeństwa pieszych. W tym roku będziemy rozdawać dziesiątki tysięcy elementów odblaskowych pieszym w ramach akcji prewencyjnej „Aby widzieć i być widocznym”.

Czy macie plany wprowadzenia urządzeń alkolock w przypadkach kierowców prowadzących po pijanemu?
Nie w tej chwili. Obecnie na Słowacji kierowca przyłapany na jeździe pod wpływem musi poddać się badaniu psychiatrycznemu, które pozwala ustalić, czy jest uzależniony od alkoholu czy innych środków odurzających lub leków. W przypadkach, gdy takie badanie nie wykrywa uzależnienia, a potwierdza to badanie zdrowotne, kierowca musi uczestniczyć w konsultacjach z psychologiem transportu. To cztery sesje grupowe i jedna indywidualna – łącznie trwają 14 godzin.
Nie kwestionujemy doświadczeń innych krajów, które wprowadziły blokad zapłonu samochodów typu alcolock. Każda technologia, która ma potencjał do zwiększania bezpieczeństwa ruchu drogowego, jest warta uwagi. Jeśli Komisja Europejska zarekomenduje wprowadzenie blokad alcolock dla niektórych typów kierowców pojazdów, możemy to ponownie rozważyć.

Ostatni sukces Słowacji w redukowaniu liczby ofiar wypadków drogowych wiąże się głównie ze zwiększeniem egzekwowania stosowania przepisów oraz z wprowadzeniem odpowiedzialności właściciela pojazdu. Jak dokładnie te posunięcia wpłynęły na zachowania słowackich kierowców?
W okresie 2009 – 2013 w porównaniu do lat 2004 – 2008 liczba osób zabitych w związku z nadmierną prędkością na drodze zmniejszyła się o połowę, a liczba zabitych w wypadkach mających związek z prowadzeniem po alkoholu spadła o 39 proc.
Dobrze zdajemy sobie sprawę z tego, że egzekwowanie przepisów jest nierozerwalnie związane z podnoszeniem bezpieczeństwa ruchu drogowego. Nie zamierzamy tego odpuścić. Naszym celem jest to, by odnieść trwały wpływ na zachowania użytkowników dróg. Coroczny rozwój i sytuacja w BRD po ostatnich pięciu latach pokazuje, że użytkownicy dróg są świadomi egzekwowania przepisów i dostosowują swoje zachowanie czy to jako kierowcy czy inni użytkownicy dróg.

Czy mandaty za przekroczenie prędkości są przetwarzane w automatycznym systemie, by zmniejszyć czas pobierania kar finansowych?
Po wprowadzeniu odpowiedzialności właściciela samochodu w przypadku rejestrowanych przekroczeń prędkości, ustanowiliśmy półautomatyczny system gromadzący kary za prędkość. Nasz obecny system nie pozwala jeszcze na pełną automatyzację. Jakkolwiek zakładamy zautomatyzowane pobieranie grzywien w przyszłości, co poprawi efektywność i oszczędzi pieniądze podatników.

Słowacja ma niezadowalające wyniki jeśli chodzi o używanie pasów bezpieczeństwa w samochodach. Tylko ok. 80 proc. pasażerów na przednich siedzeniach i 33 proc. na tylnych siedzeniach zapina pasy (ostatnie dane za lata 2008/2009). Jak zamierzacie rozwiązać ten problem?
Policja egzekwuje używanie pasów bezpieczeństwa i urządzeń do przewożenia dzieci i jest to część ich normalnej pracy, ale też organizujemy specjalne akcje takie jak coroczny tydzień TISPOL dedykowany egzekwowaniu zapinania pasów bezpieczeństwa.

Doświadczenia Francji i Hiszpanii wykazały, że stosowanie pasów bezpieczeństwa zwiększyło się, gdy kierowcy zaczęli być karani punktami karnymi, gdy pasażerowie w ich pojazdach jechali bez zapiętych pasów. Czy są jakieś plany wprowadzenia takiego systemu punktów karnych na Słowacji?
Nie. Uważamy, że obecny system mandatów za wykroczenia drogowe działa dobrze i w pełni zgodnie z potrzebami dotyczącymi bezpieczeństwa ruchu drogowego. Nasze wyniki mówią same za siebie.

brd24,
źródło: 8th Road Safety Performance Index Report